اداره پژوهش های کاربردی زمین شناسی

زمین­ شناسی مهمترین رکن در سازمان زمین­ شناسی و اکتشافات معدنی کشور است. بر این اساس اداره پژوهش­های کاربردی علوم زمین با هدف اهتمام و پیشبرد وظایف خطیر سازمان زمین­ شناسی و اکتشافات معدنی کشور شکل گرفته است. به این‌ترتیب بستر مناسبی برای انجام مطالعات زمین­ شناسی، مخاطرات، تهیه نقشه‌های متنوع و بسیاری موارد دیگر شکل گرفته و پروژه‌های متعددی در زمینه­ های مرتبط با علوم زمین در این اداره انجام گرفته و یا در حال انجام است.

این اداره از سال 1386 با هدف پرداختن به موضوعات کاربردی زمین­ شناسی که چالش­های روز کشور هستند شکل گرفته است. این امر منجر به فعالیت‌های گوناگون بین رشته ه­ای زمین­ شناسی شده است.

نمایی از اداره پژوهش­های کاربردی زمین­ شناسی

   اهداف و وظایف

اهداف

• گردآوری داده­ های موجود در حوزه زمین­ شناسی
• تهیه و گسترش پايگاه داده‌هاي زمین­ شناسی
• انجام مطالعات مرتبط با مخاطرات زمین­ شناسی (طرح ملی گرد و غبار، تهیه نقشه ملی فرسایش­پذیری، تدقیق گسل‌های شهر کرج)
• انجام مطالعات مربوط به زمین­ شناسی کواترنری
• تهیه نقشه‌های زمین­ شناسی کاربردی و مهندسی
• انجام مطالعات مربوط به تغییر اقلیم
• طراحی، تولید و توسعه نرم‌افزارهای زمین­ شناسی
• ارائه داده‌ها به شكل قابل استفاده براي کاربران علوم زمین
• انجام پروژه‌های مشترک با سایر بخش­ها و سازمان‌ها

وظایف

انجام طرح‌های پژوهشی در زمینه مباحث مرتبط با زمین­ شناسی و علوم زمین شامل:

• مطالعه، تحقیق و پژوهش در زمینه‌های زمین­ شناختی و مخاطرات
• ژئوموفولوژی و زمین­ شناسی کواترنری
• تهیه نقشه­ ها و مدل­های سه بعدی
• مطالعات تغییر اقلیم
• زمین­ شناسی دریایی
• مطالعه، تحقیق و پژوهش در زمینه زمین­ شناسی نفت
• زمین­ شناسی کشاورزی
• مدل‌سازی لیتوسفری
• پایش و بررسی آبخوان‌ها
• برنامه نویسی و تهیه نرم‌افزارهای مرتبط با علوم زمین
• فعالیت در حوزه مخاطرات طبیعی زمین­ شناختی نظیر زمین­لرزه و گسلش سطحی
• انجام مطالعات دفتری و میدانی در موضوعات زمین­ شناسی ساختاری، ریخت زمین ­ساخت، نوزمین­ ساخت، زمین­ ساخت فعال، لرزه­ زمین­ ساخت، دیرینه لرزه شناسی، شناسایی سرچشمه­ های لرزه ­زا
• پهنه-بندی علمی ‌اراضی کشاورزی با استفاده از داده­ های مکانی و زمانی
• افزایش بهره ­وري کشت با استفاده بهینه از پتانسیل­ های زمین
• ارتقای سطح کیفی تولیدات کشاورزی با استفاده از دانش علوم زمین
• مطالعه پیدایش، توزیع، حرکت، شیمی ‌و بررسی رابطه بین آب‌های زیرزمینی و سازندهای زمین­ شناسی
• دریافت مطالعه، پژوهش و شناخت پتانسیل­ های احتمالی هیدروکربونی در مناطق خشکی و دریایی

طرح ملی گردوغبار

 طوفان­های گردوغبار به ویژه در دهه اخیر به صورت بحران جدی کشور را درگیر نموده است. به دلیل آسیب­ های اجتناب ناپذیر اجتماعی و اقتصادی متاثر از پدیده گردوغبار در مناطق مختلف، تحقیق و مطالعه چه از بعد علمی و چه اجرایی اهمیت بسیاری دارد. سازمان زمین­ شناسی و اکتشافات معدنی کشور مطالعات جامعی را از ابتدای سال 1394 در همکاری با ستاد ملی مقابله با پدیده گردوغبار آغاز کرده است. این مطالعات شامل منشا­یابی و شناخت ویژگی های فیزیکوشیمیایی گردوغبار در پهنه­ های مستعد تولید گردوغبار می­ باشد. در ادامه این فعالیت­ ها تا کنون، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در استان های تحت تاثیر پدیده گردوغبار در کل کشور اقدام به تهیه و بروز رسانی نقشه پهنه های مستعد تولید گردوغبار، تکمیل شبکه نمونه ­برداری سطحی (برداشت 2200 نمونه سطحی)، مشخص نمودن ایستگاه های نمونه برداری اتمسفری و نصب ادوات نمونه گیری در شهرهای زابل، زاهدان و استان های کرمان، خراسان جنوبی و هرمزگان (برداشت تا کنون 200 نمونه گردوغبار رسوبی) و آنالیز های فیزیکی و شیمیایی کرده است. در نهایت با استفاده از نتایج آنالیز های فیزیکی و شیمیایی انجام شده، تا کنون گزارش­های استانی گردوغبار در استان­های سیستان و بلوچستان، خوزستان، کرمان، قم، تهران، البرز، قزوین، خراسان جنوبی تهیه شده است. همچنین در ادامه کتابی با عنوان منشا یابی و اولویت بندی کانون های گردوغبار در ایران و کشورهای همجوار جهت برنامه اجرایی مهار و اطلس ملی و استانی گردوغبار در سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور تهیه و چاپ شده است.    

نقشه پهنه های مستعد تولید گردوغبار در ایران

نقاط نمونه برداری شده در پهنه های شناسایی شده مستعد تولید گردوغبار در کشور .در تمامی این نقاط آنالیزهای فیزیکی و شیمیایی با تاکید بر شاخص های زیست محیطی انجام شده است

 اطلس ملی و استانی گردوغبار

 کتاب منشایابی و اولویت بندی کانون های گردوغبار در ایران و کشورهای همجوار جهت برنامه اجرایی مهار

بازسازی اقلیم گذشته کلیدی برای برآورد و آمادگی در مقابل اثرات تغییر اقلیم در آینده ایران

بیشتر مطالعات اقلیم شناسی حال حاضر بر اساس سناریو های فرضی به پیش بینی رخداد های ناشی از تغییر اقلیم پرداخته اند. پروژه بازسازی اقلیم گذشته، بر این ایده استوار است که در گذشته آب و هوای کره زمین و از جمله ایران دوره های گرم یا سرد و خشک و مرطوبی را تجربه کرده است. شواهد این رخدادها در دریاچه ها و آرشیوهای محیطی، قابل دسترسی بوده و میزان تاثیرپذیری محیط طبیعی از این تغییرات قابل بازسازی می باشند. نتایج این پروژه در کنار مدل های رایج به واقعی شدن پیش بینی ها کمک خواهد نمود. در واقع این پروژه بر روی آخرین دوره یخچالی و هولوسن تمرکز دارد زیرا که اقلیم دوره مذکور بالاخص هولوسن میانی تفاوت قابل ملاحظه ای با عصر حاضر داشته و شواهد دیرینه اقلیمی بیشتری از این دوره موجود است و اصلی ترین عوامل واداشت این دوره نیز شناسایی شده اند.

اهداف و چشم انداز پروژه:

• کشف و استخراج نحوه رفتار اقلیمی سرزمین ایران در مقابل تغییرات و نوسانات اقلیمی تا بیست هزار سال گذشته
• منطقه بندی ایران از نظر نحوه پاسخگویی و رفتار آب و هوایی در دوره های تغییراقلیم گذشته
• واکاوی مدل های گردش عمومی جوی جهت ارتقاء تحلیل ها و تفسیر داده های اقلیم شناسی دیرینه
• بازسازی اثرات تغییراقلیم در آینده براساس آنچه در گذشته تجربه شده است

طرح شناسایی و تدقیق نقشه گسله­ های فعال کلانشهر کرج و برآورد نرخ لغزش گسله

ایران در پهنه ای جنبا از دیدگاه لرزه زمین ساختی واقع شده و هر چندسال شاهد رویداد زمین لرزه ای ویرانگر در پهنه ایران زمین و تخریب سازه ها و کشته شدن جمعی از هموطنان عزیزمان هستیم. با افزایش جمعیت، توسعه شهرنشینی و گسترش شهرها، ساخت و سازهای شهری به ناچار به نزدیکی یا بر روی پهنه های گسلی کشیده شده و آسیب پذیری ما را بیش از پیش افزایش داده است؛ لذا شناخت دقیق گسل های فعال در محدوده های شهری از لحاظ مکانی، هندسی و کینماتیکی به عنوان سرچشمه های لرزه زا و خطرساز امری ضروری است.

بازنگری و تدقیق گسل‌های پنج کلانشهر بزرگ کشور از مرداد ماه سال 1395 با تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری به سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور واگذار و مصوب شد نقشه گسله‌های شهرهای بزرگ تهران، کرج، مشهد، تبریز و کرمان بازنگری، تدقیق و نرخ لغزش آنها تعیین شود.

در همین راستا پروژه ای با عنوان "طرح تدقیق نقشه گسله های فعال کلانشهرهای تهران، کرج، مشهد، تبریز و کرمان و برآورد نرخ لغزش گسله" در سازمان زمین شناسی تعریف شد و مرکز پژوهش های کاربردی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، به نمایندگی از سازمان و به عنوان عضو اصلی کارگروه مخاطرات زلزله، لغزش لایه های زمین، ابنیه، ساختمان و شهرسازی استان البرز و کمیته تدقیق و تعیین حرائم گسل شهر کرج، انجام مطالعات مرتبط با کلانشهر کرج را در دستور کار خود قرار داده و مطابق برنامه آغاز نمود.

گسل های فعال متعددی در محدوده استان البرز و غرب استان تهران شناخته شده اند که از بین آنها، ادامه غربی راندگی شمال تهران (راندگی شمال کرج)، راندگی باغستان، راندگی اشتهارد و گسل ماهدشت-جنوب کرج از محدوده شهری کلانشهر کرج عبور می نمایند.

این پروژه هم اکنون در فاز مقدماتی قرار دارد و در ادامه کار، بررسی عکس‌های هوایی و تصاویر ماهواره‌ای، مطالعات میدانی و مطالعات تکمیلی مانند مطالعات ژئوفیزیکی، سن سنجی، دیرینه لرزه شناسی و ... انجام خواهد شد.

پروژه پارینه لرزه شناسی سامانه گسلی اشتهارد، جنوب باختری کرج

این پروژه در سال 1397 با هدف تعیین هندسه و سازوکار سامانه گسلی، برآورد پارامترهای مکان ، بزرگا و زمان احتمالی رخداد زمین لرزه و پایش و تکمیل کاتالوگ لرزه ای (تاریخی و پس از تاریخی) در سال 1397 کلید خورد. این پروژه در قالب طرح تدقیق گسل های کلانشهرهای تهران، کرج، مشهد، تبریز و کرمان است.

این پروژه در حال حاضردرمراحل پایانی و گزارش نویسی است.